چه مواردی اثر هنری یا ادبی نامیده می شود؟
چه مواردی اثر هنری یا ادبی نامیده می شود؟
در قانون حمایت از حقوق مولفان و منصفان، مواردی را که اثر نامیده می شود، به شرح زیر شمرده شده اند:
- کتاب و رساله و جزوه و نمایشنامه و هر نوشته دیگر علمی و فنی و ادبی و هنری
- شعر و ترانه و سرود و تصنیف که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
- اثر سمعی و بصیری به منظور اجراء در صحنه‌های نمایش یا پرده سینما یا پخش از رادیو یا تلویزیون که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا‌نشر شده باشد.
- اثر موسیقی که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
- نقاشی و تصویر و طرح و نقش و نقشه جغرافیایی ابتکاری و نوشته‌ها و خط های تزیینی و هر گونه اثر تزیینی و اثر تجسمی که به هر طریق و‌روش به صورت ساده یا ترکیبی به وجود آمده باشد.
- هر گونه پیکره (مجسمه).
- اثر معماری از قبیل طرح و نقشه ساختمان.
- اثر عکاسی که با روش ابتکاری و ابداع پدید آمده باشد.
- اثر ابتکاری مربوط به هنرهای دستی یا صنعتی و نقشه قالی و گلیم.
- اثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه (فولکلور) یا میراث فرهنگی و هنری ملی پدید آمده باشد.
- اثر فنی که جنبه ابداع و ابتکار داشته باشد.
- هر گونه اثر مبتکرانه دیگر که از ترکیب چند اثر از اثرهای نامبرده در این فصل پدید آمده باشد.
البته لازم به ذکر است که با کمی تامل در بند های دوازده گانه فوق، به راحتی می توان دریافت که بازه ای که همین بند های دوازده گانه برای شناخت یک اثر ایجاد کرده نیز چندان محدود و کوچک نیست و تقریبا تمام مواردی که باید از نظر جامعه توسط قانون حمایت شود را در بر می گیرد.
انواع سرقت ادبی از منظر حقوق ایران
طبیعی است که به مانند دیگر زمینه ها، در این زمینه نیز قانون برای حمایت از این اثرات و همچنین برای پیشگیری از قانون شکنی باید تدابیر خاصی را اندیشیده باشد. پیش از بیان کردن تدابیر قانونی، برخی از تخلفات ادبی که اصطلاحا در عموم جامعه سرقت ادبی نامیده را مرور می نماییم :
- سرقت ادبی در سبک نگارش: یعنی شخصی، سبک نگارش دیگری را تقلید نماید. به عنوان مثال، سبک شعر نو در اشعار نیما یوشیج، یک نوع سبک ادبی محسوب می گردد.
- سرقت ادبی مستقیم(copy & paste): دقیقا عین اثر دیگر مورد کپی برداری قرار میگیرد.
- سرقت ادبی تغییر و تحریف کلمات و ارجاعات: همان اثر تقلید می شود اما تغییرات کوچکی در آن صورت می گیرد.
- سرقت ادبی از نوع تشبیه و یا استعاره: اثر تقلید شده دقیقا کپی از همان اثر نیست اما به نوعی شبیه آن است یا به قولی مخاطب را یاد اثر اصلی می اندازد.
- سرقت ادبی ایده: یک ایده یا نظر نو دزدیده می شود سپس با استفاده از آن اثر تولید می گردد.
- سایه نویسی: به صورت غیر مستقیم از اثر تقلید می شود.
تکالیف هنرمندان یک اثر با توجه به قانون
موارد بالا بصورت کلی مواردی هستند که یک ممکن است حقوق یک اثر را نقض نمایند. اما قانون بدون نام بردن از این عناوین، اقدام به حمایت از اثر هنری و ادبی نموده است.
در قانون، برخی تکالیف برا پدیدآورندگان یک اثر هنری یا ادبی تعریف شده و برخی موارد نیز ممنوع تلقی شده است :
- الف) نام و عنوان و نشانه ویژه‌ای که معرف اثر است از حمایت این قانون برخوردار خواهد بود و هیچ کس نمی‌تواند آنها را برای اثر دیگری از‌همان نوع یا مانند آن به ترتیبی که القاء شبهه کند به کار برد.
- ب) انتقال گیرنده و ناشر و کسانی که طبق این قانون اجازه استفاده یا استناد یا اقتباس از اثری را به منظور انتفاع دارند؛ باید نام پدید آورنده را با‌عنوان و نشانه ویژه معرف اثر همراه اثر یا روی نسخه اصلی یا نسخه‌های چاپی یا تکثیر شده به روش معمول و متداول اعلام و درج نمایند مگر این که‌پدید آورنده به ترتیب دیگری موافقت کرده باشد.